Binnen het concept van de vrije werker zijn er geen beperkingen ten aanzien van de werkduur en de periode van de dag; het is aan de vrije werker om zelf te bepalen wanneer en hoe lang hij wil werken. Wel is het zo dat aanbevolen wordt om tenminste om de 2 à 3 uur een korte pauze in te lassen (pauzes van 15 minuten en korter worden als werktijd beschouwd!). De ervaring leert dat de werkprestaties achteruit gaan als iemand te lang achtereen zonder pauses werkt. Sowieso is het niet raadzaam iemand langer dan 6 uur achtereen intensief werk te laten doen.

De essentie van het concept vrije werker is dat de vrije werker zelf beslist over zijn werktijden. Opdrachtgever en InDat kunnen de vrije werker niet dwingen bepaald werk te doen of op een bepaalde tijd te doen. Werk en werktijd worden aan de vrije werker voorgesteld en het is aan de vrije werker om dat al dan niet te accepteren of een tegenvoorstel te doen.
Hierdoor wordt het ontstaan van een gazagsverhouding tussen vrije werker en opdrachtgever of InDat voorkomen. Een regulier dienstverband brengt beperkingen met zich mee ten aanzien van de flexibiliteit: zo is er een minumum van drie uur voor aaneengesloten werktijden (d.w.z. voor een klusje van één kwartier moet minimaal drie uur loon uitbetaald worden).

Het concept van vrije werker is met name ontstaan om flexibel in te kunnen spelen op projecten en niet structurele werkzaamheden die van korte duur zijn en/of versnipperd in de tijd gedaan moeten worden en/of moeilijk zijn in te plannen qua tijd en hoeveelheid. In die situaties is het mogelijk een vrije werker in te schakelen voor bijv. slechts één uur en, als de vrije werker vanuit huis kan werken, al vanaf ca 15 minuten. De werktijd van de vrije werker stopt automatisch als het werk voor dat moment is gedaan; er bestaat bij het inzetten van een vrije werker geen onrendabele tijd. Het inschakelen van een vrije werker op incourante tijden buiten de gebruikelijke werktijden tussen ca 7.00 en 18.00 uur kan soms ebvenens een uitkomst zijn.